Kan Europa ethische én winstgevende AI-oplossingen ontwikkelen?
De ontwikkeling van AI wordt wereldwijd gedomineerd door twee machtsblokken: de hyperkapitalistische bedrijven uit de VS en de door de staat gecontroleerde techgiganten in China. In de VS bepalen marktkrachten en investeerders het tempo, terwijl in China de overheid een directe rol speelt in het sturen van innovatie en het gebruik van AI-technologie. Beide modellen roepen ethische vragen op over transparantie, privacy en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daar moet een antwoord op komen, betoogt onze gast in deze aflevering. Pim Haselager is hoogleraar Maatschappelijke implicaties van Kunstmatige Intelligentie bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Radboud Universiteit. De vraag is namelijk of de huidige AI-aanbieders uit deze regio’s ethisch opereren. Kritiek op het Amerikaanse model richt zich op de drang naar winstmaximalisatie, die kan leiden tot datamonopolies en misbruik van gebruikersgegevens. In China zijn de zorgen juist gericht op staatscontrole en de inzet van AI voor surveillance. Dit roept de vraag op of er een alternatief mogelijk is: een ‘derde weg’ die ethische waarden centraal stelt, zo stelt Haselager. Het gaat niet alleen om een moreel idee, maar ook om technologische keuzes: welke infrastructuur en standaarden worden gehanteerd om ethische AI daadwerkelijk te realiseren? Een bedrijf dat deze principes volgt, zou bijvoorbeeld transparante algoritmes hanteren, geen ongebreidelde dataverzameling doen en maatschappelijke impact als kernwaarde hebben. De vraag is of er markt is voor deze benadering. In Europa groeit de interesse in verantwoorde AI, en ook in delen van Azië en Zuid-Amerika wordt gezocht naar alternatieven voor de dominantie van Amerikaanse en Chinese technologie. Europa heeft bovendien een sterke positie op het gebied van regelgeving. Wetgeving kan deze derde weg versterken door kaders te scheppen die ethische AI stimuleren en monopolisering tegengaan. De Europese Unie en lidstaten kunnen dit bewerkstelligen door investeringen in AI-onderzoek en door startups met een ethische insteek te ondersteunen. Toch staat Europa onder druk. Sinds de herverkiezing van Trump in de VS lijkt het continent steeds vaker het hyperkapitalistische model te omarmen. Nederlandse techbedrijven pleiten voor minder regulering en meer commerciële vrijheid. De balans vinden tussen ethische AI en economische groei blijft een uitdaging. Als innovatie en kapitalisme volledig de vrije hand krijgen, ontstaan risico’s zoals misbruik van AI voor manipulatie, ondoorzichtige algoritmes en monopolievorming. Tegelijkertijd moet worden voorkomen dat talent wegtrekt naar landen waar winst en innovatie leidend zijn. Er moeten aantrekkelijke alternatieven worden geboden, zoals financiering voor ethische AI-bedrijven en aantrekkelijke onderzoeksprogramma’s. Gast Pim Haselager Video Youtube Hosts Ben van der Burg & Mark Beekhuis Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.